Ο Οκτωβριος ειναι μηνας ΔΕΠ-Υ!

Της Αναστασίας Σταγιάνου, Παθολόγου Λόγου & Ομιλίας, ΜΑ, ΜSc/CCC-SLP 

Μήνας ΔΕΠ-Υ λοιπόν ο Οκτώβριος! Μια καλή στιγμή για να ευαισθητοποιηθούμε σε σχέση με αυτήν τη διαταραχή που δυσκολεύει τη ζωή πολλών παιδιών και των οικογενειών και των εκπαιδευτικών τους. Και να μάθουμε να εκφράζουμε αποδοχή και μεγαλύτερη κατανόηση τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες που η διαταραχή αυτή επηρεάζει.

Τι είναι η ΔΕΠ-Υ;

Η ΔΕΠ-Υ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας) είναι μία από τις πιο κοινές νευροαναπτυξιακές διαταραχές που συνήθως εντοπίζεται στην παιδική ηλικία αλλά συχνά μπορεί να επιμένει και ως την ενήλικη ζωή. Επηρεάζει κυρίως την ικανότητα να παραμένουμε συγκεντρωμένοι και να δίνουμε προσοχή σε κάτι, τον έλεγχο της συμπεριφοράς και το επίπεδο διέγερσης (προκαλώντας συνήθως υπερκινητικότητα). Η ακριβής αιτία της ΔΕΠ-Υ δεν είναι γνωστή, αλλά σύμφωνα με το Αμερικανικό ΚΕΛΠΝΟ οι πιο πρόσφατες έρευνες παραπέμπουν σε γενετικούς παράγοντες. Επιπλέον, οι επιστήμονες μελετούν άλλες πιθανές αιτίες και παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες να έχει ΔΕΠ-Υ ένα παιδί όπως:

• Εγκεφαλική βλάβη
• Έκθεση σε περιβαλλοντικούς κινδύνους κατά την εγκυμοσύνη ή σε μικρή ηλικία (π.χ. βαρέα μέταλλα-μόλυβδος)
• Κατανάλωση αλκοόλ και κάπνισμα κατά την εγκυμοσύνη
• Πρόωρος τοκετός
• Χαμηλό βάρος γέννησης

Σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Yale, Δρ. Thomas E. Brown, άλλα σημαντικά στοιχεία που πρέπει να γνωρίζουμε για τη ΔΕΠ-Υ είναι ότι:

• Είναι ένα σύνολο συμπτωμάτων που σχετίζονται με την ικανότητα του μυαλού να αυτο-οργανώνεται.
• Περίπου 1 στα 4 παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχουν και έναν γονέα με ΔΕΠ-Υ. Ναι, η ΔΕΠ-Υ είναι κληρονομική.
• Όλοι οι άνθρωποι με ΔΕΠ-Υ έχουν την ικανότητα να συγκεντρωθούν και να κάνουν κάποια πράγματα που τους αρέσουν πολύ τέλεια, π.χ. ένα άθλημα, μια καλλιτεχνική δραστηριότητα, κατασκευές lego, ένα παιχνίδι στον υπολογιστή, ένα συγκεκριμένο μάθημα στο σχολείο.

Πόσο συχνή είναι;

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Αμερικανικού National Institute of Mental Health η διαταραχή σήμερα επηρεάζει περίπου 11% των παιδιών (με τα περισσότερα να είναι αγόρια) και 4,4% των ενηλίκων. Επίσης, η ίδια επίσημη πηγή αναφέρει ότι το 69,3% των παιδιών που έχει διαγνωστεί με ΔΕΠ-Υ στην Αμερική λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή που βοηθά στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, ενώ μόλις 30,7% δεν λαμβάνει (στοιχεία ΝΙΗ). Σε άλλες σοβαρές πηγές αναφέρεται ότι περίπου 7,8 των παιδιών διεθνώς πάσχουν, ενώ το ποσοστό για τους ενήλικες είναι περίπου 7,2% (Πηγή: CHADD).

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά συμπτώματα;

Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ δυσκολεύονται σημαντικά σε τομείς-κλειδιά των εκτελεστικών λειτουργιών τους που σχετίζονται με την συγκέντρωση και τον έλεγχο της παρόρμησης. Μπορεί να έχουν δυσκολίες και με την εργαζόμενη μνήμη, την αυτορρύθμιση και τον έλεγχο του συναισθήματος, την οργάνωση και τον προγραμματισμό, την ευελιξία στη σκέψη. Τα συμπτώματα αυτά συχνά επιμένουν και στην εφηβεία και μερικές φορές, όπως είπαμε, έως και την ενήλικη ζωή. Επίσης, είναι διάχυτα, που σημαίνει ότι το πρόβλημα είναι διαρκώς αντιληπτό και όχι μόνο στιγμιαία, και παρατηρείται σε διάφορα περιβάλλοντα και όχι μόνο σε ένα (δηλαδή, για παράδειγμα, δεν παρατηρείται μόνο στο σχολείο, ή μόνο στο σπίτι, αλλά και στα δύο). Συνήθως, ξεχωρίζουμε τα συμπτώματα σε τρεις γενικές κατηγορίες, που συχνά όμως αλληλοσυμπληρώνονται:

• Διάσπαση Προσοχής: Η διάσπαση προσοχής χαρακτηρίζεται από μία δυσκολία στην συγκέντρωση. Διάφορες άσχετες σκέψεις, εικόνες, ήχοι μοιάζουν να εμποδίζουν το παιδί να εστιάσει και να διατηρήσει την προσοχή του. Ως αποτέλεσμα το παιδί μοιάζει να “μην ακούει”. Η επίδοση στο σχολείο έχει σχέση με το είδος της άσκησης: ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ μπορεί να δίνει εύκολα και χωρίς κόπο την απαραίτητη προσοχή σε θέματα που του αρέσουν, αλλά το να οργανώσει τον χρόνο του για να γράψει ένα τεστ μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα μπορεί να είναι πολύ δύσκολο. Εξίσου δύσκολη μπορεί να είναι και η εκμάθηση νέων πραγμάτων, καθώς το παιδί μπορεί να αντιμετωπίζει δυσκολίες μνήμης.
• Υπερκινητικότητα: Ως υπερκινητικά χαρακτηρίζονται τα παιδιά που μοιάζουν να κουνιούνται συνεχώς, που χτυπάνε νευρικά το πόδι στο πάτωμα, που ακουμπάνε τα πάντα. Τα παιδιά με υπερκινητικότητα δείχνουν ακούραστα, συνεχώς σε υπερένταση. Μπορεί να κάνουν δύο ασκήσεις ταυτόχρονα, ασχολούμενα λίγο με την μία και λίγο με την άλλη.
• Παρορμητικότητα/Δυσκολία αυτορρύθμισης: Τα παρορμητικά παιδιά συχνά δεν σκέφτονται πριν δράσουν, π.χ. χτυπούν έναν συμμαθητή όταν θυμώνουν ή εκνευρίζονται, έχουν δυσκολία να περιμένουν τη σειρά τους (π.χ. όταν παίζουν ένα παιχνίδι). Επιπλέον, μπορεί να μιλάνε πολύ δυνατά, να ξεσπούν σε δυνατά γέλια ή να δυσκολεύονται να σταματήσουν να γελάνε, να μιλάνε στον δάσκαλό τους στον ενικό, να μιλάνε ταυτόχρονα με τον συνομιλητή και να διακόπτουν συνέχεια. Μπορεί δηλαδή να παρουσιάζουν δυσκολία στο να ελέγχουν και να προσαρμόζουν το συναίσθημα και/ή τη συμπεριφορά τους ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται.

Τι αντίκτυπο έχει;

Η διάσπαση προσοχής, η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα έχουν αντίκτυπο σε πολλούς τομείς της καθημερινότητας και της μάθησης. Για παράδειγμα, μπορεί τα παιδιά να δυσκολεύονται να ακολουθήσουν σημαντικές οδηγίες, να ξεχνούν να σημειώσουν τις ασκήσεις για το σπίτι, να πετάγονται στην τάξη και να δίνουν απαντήσεις πριν ο δάσκαλος ολοκληρώσει την ερώτηση, ο λόγος τους μπορεί να έχει συντακτικά και γραμματικά λάθη από την βιασύνη τους να απαντήσουν. Επίσης, μπορεί να δυσκολεύονται να διηγηθούν ένα συμβάν, άρα και να γράψουν έκθεση, να μη δίνουν αρκετές πληροφορίες και να υποθέτουν ότι αυτός που ακούει “τις ξέρει”. Ο λόγος των παιδιών με ΔΕΠ-Υ μοιάζει γενικά ανοργάνωτος και ασαφής. Πολλά από αυτά τα παιδιά, τέλος, εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες, που πρέπει να αξιολογηθούν και να θεραπευτούν όσο πιο έγκαιρα γίνεται.

Τι λύση υπάρχει;

Εάν τα παραπάνω σας βάζουν σε σκέψεις, μπορείτε να απευθυνθείτε στο Λογοδίκτυο ή να αναζητήσετε την βοήθεια ενός ειδικού Αναπτυξιακού Παιδιάτρου ή ενός Παιδοψυχιάτρου. Σε κάθε περίπτωση η εικόνα του παιδιού θα αξιολογηθεί συνολικά και εφόσον διαπιστωθούν στοιχεία ΔΕΠ-Υ θα προταθεί αποκαταστασιακό πρόγραμμα. Κατά κανόνα, ένα τέτοιο πρόγραμμα καθοδηγείται από εργοθεραπευτή (ώστε πρωτίστως να καταφέρουμε να ρυθμίσουμε το επίπεδο διέγερσης του παιδιού και να πετύχουμε τη βελτίωση της οργάνωσης). Ανάλογα με την εικόνα και τα συμπτώματα του παιδιού μπορεί στο πρόγραμμα επίσης να συμμετέχει λογοθεραπευτής, ειδικός παιδαγωγός και/ή παιδοψυχολόγος. Τέλος συχνά μπορεί να συμμετέχουν και οι γονείς μέσα από συνεδρίες Συμβουλευτικής Γονέων, προκειμένου να μάθουν να διαχειρίζονται τις δυσκολίες του παιδιού τους πιο αποτελεσματικά.

Θέλετε να μάθετε περισσότερα;

Έχετε περισσότερες απορίες ελάτε στο Λογοδίκτυο να μας γνωρίσετε από κοντά και να απαντήσουμε κάθε σας ερώτηση. Καλέστε στο 210-4818160 και κλείστε το ραντεβού σας σήμερα!