Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ δυσκολεύονται σημαντικά σε τομείς-κλειδιά των εκτελεστικών λειτουργιών τους που σχετίζονται με την συγκέντρωση και τον έλεγχο της παρόρμησης. Μπορεί να έχουν δυσκολίες με την εργαζόμενη μνήμη, την αυτορρύθμιση, τον έλεγχο του συναισθήματος, την οργάνωση και τον προγραμματισμό, την ευελιξία στη σκέψη. Τα συμπτώματα αυτά, όπως είπαμε, συχνά επιμένουν και στην εφηβεία και μερικές φορές έως και την ενήλικη ζωή. Επίσης, είναι διάχυτα, που σημαίνει ότι το πρόβλημα είναι διαρκώς αντιληπτό και όχι μόνο στιγμιαία, και παρατηρείται σε διάφορα περιβάλλοντα και όχι μόνο σε ένα (δηλαδή, για παράδειγμα, δεν παρατηρείται μόνο στο σχολείο, ή μόνο στο σπίτι, αλλά και στα δύο). Συνήθως, ξεχωρίζουμε τα συμπτώματα σε τρεις γενικές κατηγορίες, που συχνά όμως αλληλοσυμπληρώνονται:

• Διάσπαση Προσοχής: Η διάσπαση προσοχής χαρακτηρίζεται από μία δυσκολία στην συγκέντρωση. Διάφορες άσχετες σκέψεις, εικόνες, ήχοι μοιάζουν να εμποδίζουν το παιδί να εστιάσει και να διατηρήσει την προσοχή του. Ως αποτέλεσμα το παιδί μοιάζει να “μην ακούει”. Η επίδοση στο σχολείο έχει σχέση με το είδος της άσκησης: ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ μπορεί να δίνει εύκολα και χωρίς κόπο την απαραίτητη προσοχή σε θέματα που του αρέσουν, αλλά το να οργανώσει τον χρόνο του για να γράψει ένα τεστ μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα μπορεί να είναι πολύ δύσκολο. Εξίσου δύσκολη μπορεί να είναι και η εκμάθηση νέων πραγμάτων, καθώς το παιδί μπορεί να αντιμετωπίζει δυσκολίες μνήμης.

• Υπερκινητικότητα: Ως υπερκινητικά χαρακτηρίζονται τα παιδιά που μοιάζουν να κουνιούνται συνεχώς, που χτυπάνε νευρικά το πόδι στο πάτωμα, που ακουμπάνε τα πάντα. Τα παιδιά με υπερκινητικότητα δείχνουν ακούραστα, συνεχώς σε υπερένταση. Μπορεί να κάνουν δύο ασκήσεις ταυτόχρονα, ασχολούμενα λίγο με την μία και λίγο με την άλλη.

• Παρορμητικότητα/Δυσκολία αυτορρύθμισης: Τα παρορμητικά παιδιά συχνά δεν σκέφτονται πριν δράσουν, π.χ. χτυπούν έναν συμμαθητή όταν θυμώνουν ή εκνευρίζονται, έχουν δυσκολία να περιμένουν τη σειρά τους (π.χ. όταν παίζουν ένα παιχνίδι). Επιπλέον, μπορεί να μιλάνε πολύ δυνατά, να ξεσπούν σε δυνατά γέλια ή να δυσκολεύονται να σταματήσουν να γελάνε, να μιλάνε στον δάσκαλό τους στον ενικό, να μιλάνε ταυτόχρονα με τον συνομιλητή και να διακόπτουν συνέχεια. Μπορεί δηλαδή να παρουσιάζουν δυσκολία στο να ελέγχουν και να προσαρμόζουν το συναίσθημα και/ή τη συμπεριφορά τους ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται.

Η διάσπαση προσοχής, η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα έχουν αντίκτυπο σε πολλούς τομείς της καθημερινότητας και της μάθησης. Για παράδειγμα, μπορεί τα παιδιά να δυσκολεύονται να ακολουθήσουν σημαντικές οδηγίες, να ξεχνούν να σημειώσουν τις ασκήσεις για το σπίτι, να πετάγονται στην τάξη και να δίνουν απαντήσεις πριν ο δάσκαλος ολοκληρώσει την ερώτηση, ο λόγος τους μπορεί να έχει συντακτικά και γραμματικά λάθη από την βιασύνη τους να απαντήσουν. Επίσης, μπορεί να δυσκολεύονται να διηγηθούν ένα συμβάν, άρα και να γράψουν έκθεση, να μη δίνουν αρκετές πληροφορίες και να υποθέτουν ότι αυτός που ακούει “τις ξέρει”. Ο λόγος των παιδιών με ΔΕΠ-Υ μοιάζει γενικά ανοργάνωτος και ασαφής. Πολλά από αυτά τα παιδιά, τέλος, εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες, που πρέπει να αξιολογηθούν και να θεραπευτούν όσο πιο έγκαιρα γίνεται.

Εάν τα παραπάνω σας βάζουν σε σκέψεις, μπορείτε να απευθυνθείτε στο Λογοδίκτυο ή να αναζητήσετε την βοήθεια ενός ειδικού Αναπτυξιακού Παιδιάτρου ή ενός Παιδοψυχιάτρου. Σε κάθε περίπτωση η εικόνα του παιδιού θα αξιολογηθεί συνολικά και εφόσον διαπιστωθούν στοιχεία ΔΕΠ-Υ θα προταθεί αποκαταστασιακό πρόγραμμα. Κατά κανόνα, ένα τέτοιο πρόγραμμα καθοδηγείται από εργοθεραπευτή (ώστε πρωτίστως να καταφέρουμε να ρυθμίσουμε το επίπεδο διέγερσης του παιδιού και να πετύχουμε τη βελτίωση της οργάνωσης). Ανάλογα με την εικόνα και τα συμπτώματα του παιδιού μπορεί στο πρόγραμμα επίσης να συμμετέχει λογοθεραπευτής, ειδικός παιδαγωγός και/ή παιδοψυχολόγος. Τέλος συχνά μπορεί να συμμετέχουν και οι γονείς μέσα από συνεδρίες Συμβουλευτικής Γονέων, προκειμένου να μάθουν να διαχειρίζονται τις δυσκολίες του παιδιού τους πιο αποτελεσματικά.