Τι είναι ο Αυτισμός;
Ο αυτισμός είναι μία αναπτυξιακή διαταραχή που γίνεται κυρίως εμφανής στην κοινωνική αλληλεπίδραση, την επικοινωνία και τις στερεοτυπικές συμπεριφορές ή ενδιαφέροντα του ατόμου που πάσχει. Θεωρείται “δια βίου” διαταραχή, που σημαίνει ότι το άτομο ζει με αυτήν για όλη του τη ζωή, αν και ασφαλώς τα συμπτώματά της μπορεί να διαφοροποιούνται με την ηλικία. Παγκόσμια, υπολογίζεται ότι περίπου 25 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αυτισμό, ενώ υπάρχει σταθερή αυξητική τάση χωρίς να είναι ξεκάθαρη η αιτία, αν και σίγουρα η καλύτερη εκπαίδευση των ιατρικών ειδικοτήτων και οι πιο εξελιγμένες διαγνωστικές διαδικασίες βοηθούν στον εντοπισμό περισσότερων ατόμων από ό,τι παλαιότερα.
Τι είναι οι Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές;
Οι Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές (ΔΑΔ) ή αλλιώς Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) είναι ένα σύνολο διαταραχών που παρουσιάζουν τα εξής κοινά χαρακτηριστικά: απόκλιση στην κοινωνική αλληλεπίδραση και την επικοινωνία και στερεοτυπικές συμπεριφορές ή ενδιαφέροντα. Στον ανεπτυγμένο κόσμο οι γιατροί για να ορίσουν μία ψυχιατρική διαταραχή αναφέρονται σε ειδικά διαγνωστικά εργαλεία. Τα συνηθέστερα είναι το εργαλείο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ICD-10 (κεφάλαιο 5, έκδοση 2016) καθώς και το αντίστοιχο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, το DSM-5. Βάσει του ICD-10 οι Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές χωρίζονται στις εξής κατηγορίες, με τις πιο συνήθεις να είναι ο Αυτισμός της Παιδικής Ηλικίας και το Σύνδρομο Άσπεργκερ:
- Αυτισμός της Παιδικής Ηλικίας (F84.0)
- Άτυπος Αυτισμός (F84.1)
- Σύνδρομο Rett (F84.2)
- Άλλες Δυσενοποιητικές Διαταραχές της Παιδικής ηλικίας (F84.3)
- Υπερκινητική Συμπεριφορά συνοδευόμενη από Νοητική Υστέρηση και Στερεότυπες Κινήσεις (F84.4)
- Συνδρομο Asperger (F84.5)
- Άλλες σοβαρές Αναπτυξιακές Διαταραχές (F84.8)
- Διάφορες σοβαρές Αναπτυξιακές Διαταραχές (F84.9)
Ποια είναι κάποια από τα συμπτώματα του Αυτισμού;
Αν και όπως είπαμε υπάρχουν κάποια βασικά κοινά χαρακτηριστικά σε όλες τις ΔΑΔ/ΔΑΦ, κάθε άτομο με αυτισμό μπορεί να παρουσιάζει πολύ διαφορετική εικόνα από ένα άλλο. Κάποιες από τις ενδείξεις του αυτισμού, μπορεί να είναι οι παρακάτω (χωρίς να παρατηρούνται απαραίτητα όλες ταυτόχρονα). Το παιδί:
- Δεν εγκαθιδρύει καλή και ποιοτική βλεμματική επαφή (π.χ. δεν κοιτάει τη μαμά όταν του μιλά).
- Δεν ανταποκρίνεται σε κοινωνικό χαιρετισμό (π.χ. δεν κουνά το χεράκι ‘γεια σου’, δεν στέλνει φιλάκι).
- Δεν ανταποκρίνεται σε κοινωνικό παιχνίδι (π.χ. κούκου-τσα).
- Δεν ανταποκρίνεται σταθερά και άμεσα στο κάλεσμα του ονόματός του.
- Χρησιμοποιεί το χέρι του ενήλικα σαν εργαλείο («απαιτεί» από το χέρι της μαμάς και όχι κοιτώντας τη μαμά στα μάτια να ανοίξει π.χ. ένα κουτί μπισκότα).
- Ηχολαλεί, δηλαδή επαναλαμβάνει μηχανικά κάτι που άκουσε (π.χ. σε ερώτηση «τι κάνεις, Γιώργο;» απαντά «τι κάνεις, Γιώργο;» —άμεση ηχολαλία. Ή σε ανύποπτο χρόνο ανακαλεί φράσεις/διαλόγους από τηλεοπτική εκπομπή—καθυστερημένη ηχολαλία).
- Χρησιμοποιεί το γ΄ ενικό πρόσωπο όταν μιλά για τον εαυτό του (π.χ. όταν θέλει νερό λέει «ο Γιώργος θέλει νερό»).
- Προσεγγίζει πιο εύκολα ενήλικες από ό,τι παιδάκια της ηλικίας του. Παρουσιάζει αδυναμία να αναπτύξει σχέσεις με συνομηλίκους.
- Δείχνει προτίμηση στα μοναχικά παιχνίδια, έλλειψη ενδιαφέροντος για φιλίες (σε μεγαλύτερα παιδιά) ή ύπαρξη ενδιαφέροντος αλλά χωρίς να ακολουθούνται οι κοινωνικοί κανόνες επικοινωνίας (π.χ. ορμάει και πιάνει τα μαλλιά τους, πηγαίνει υπερβολικά κοντά τους όταν τους μιλά).
- Έχει δυσκολία ή έλλειψη αυθόρμητου ενδιαφέροντος να μοιραστεί τη χαρά του ή τα ενδιαφέροντά του (π.χ. όταν βλέπει κάτι ενδιαφέρον δεν γυρίζει στη μαμά να το δείξει με χαρά).
- Σε μεγαλύτερη ηλικία: αδυνατεί να αρχίσει ή να διατηρήσει μία συζήτηση, αναπτύσσει εμμονές με θέματα (π.χ. μιλά συνεχώς για έντομα ή για μία εκπομπή στην τηλεόραση).
- Δεν έχει σωστή “μελωδικότητα” η φωνή του (π.χ. ακούγεται μονότονος, σαν ρομποτάκι).
- Δυσκολεύεται να αντιληφθεί το χιούμορ (π.χ. δεν γελά με ένα αστείο, ένα ανέκδοτο, μια αστεία κατάσταση).
- Παίρνει κυριολεκτικά μεταφορικές εκφράσεις (π.χ. «καλημέρα, τι μου κάνεις, Γιωργάκη;» απάντηση: «δεν σου κάνω τίποτα!»).
- Αδυνατεί να παίξει φανταστικό και συμβολικό παιχνίδι (π.χ. να κάνει ότι ταΐζει μία κούκλα, να χρησιμοποιήσει μια μπανάνα σαν τηλέφωνο).
- Κάνει επαναλαμβανόμενες, στερεοτυπικές σωματικές κινήσεις ή παρουσιάζει επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (π.χ. κούνημα μπρος-πίσω, πετάρισμα χεριών-hand flapping, κίνηση σαν να πλένει τα χέρια–hand washing).
- Έχει άνισα κατανεμημένες γνωστικές δεξιότητες (π.χ. αντιλαμβάνεται μαθηματικές έννοιες εξαιρετικά εύκολα, αλλά αδυνατεί να κατανοήσει ένα πολύ απλό παραμύθι).
- Έχει λεκτικές ικανότητες μειωμένες σε σχέση με μη-λεκτικές.
- Παρουσιάζει υπερκινητικότητα, παρορμητικότητα, αυτοτραυματισμούς, επιθετικότητα.
- Κάνει συχνά εκρήξεις με φωνές και κλάματα, οι οποίες διαρκούν για πολύ ώρα.
- Παρουσιάζει Υπερ- ή Υπο-ευαισθησία σε αισθητηριακά ερεθίσματα (π.χ. αρνείται να βάλει μάλλινα ρούχα, φτύνει τροφές που έχουν μέσα κομματάκια, αρνείται αγγίγματα στο πρόσωπο ή αλλού, κλείνει τα αφτάκια του σε έντονους ήχους).
- Παρουσιάζει προβλήματα στο φαγητό (π.χ. έχει περιορισμένο διατροφολόγιο, τρώει μόνο αλεσμένα) και τον ύπνο (π.χ. έχει ανήσυχο ύπνο, κοιμάται λίγο).
- Έχει ανωμαλίες στην διάθεση (π.χ. αναίτια γέλια/αναίτια κλάματα) και προσκόλληση σε πρόσωπα (π.χ. στη μαμά).
Αυτισμός: Διάγνωση και Θεραπεία
Εάν τα παραπάνω σας βάζουν σε σκέψεις, μπορείτε να απευθυνθείτε στο Λογοδίκτυο για μια πρώτη αξιολόγηση ή σε έναν Παιδοψυχίατρο ή Παιδίατρο-Αναπτυξιολόγο, ο οποίος θα αξιολογήσει το παιδί. Εφόσον επιβεβαιωθεί ιατρικά η ύπαρξη Διάχυτης Αναπτυξιακής Διαταραχής/Διαταραχής Αυτιστικού Φάσματος, η διεπιστημονική ομάδα του Λογοδικτύου με τη συμμετοχή Λογοθεραπευτή, Εργοθεραπευτή, Παιδοψυχολόγου και/ή Ειδικού Παιδαγωγού θα καταρτίσει ένα βασικό, μακροχρόνιο πρόγραμμα παρέμβασης για να βοηθήσει ολόκληρη την οικογένεια. Κύριοι στόχοι κάθε παρέμβασης είναι να ενισχυθεί το παιδί στην κοινωνική αλληλεπίδραση και την επικοινωνία, να κατακτήσει απαραίτητες δεξιότητες για την καθημερινή ζωή και τελικά να είναι λειτουργικό στο περιβάλλον του.
