Αρθρωτικές-Φωνολογικές Δυσκολίες: τι είναι;
Οι αρθρωτικές και φωνολογικές δυσκολίες είναι ένας ευρύς όρος που καλύπτει διάφορες διαταραχές της ομιλίας/άρθρωσης. Οι περισσότεροι άνθρωποι περιγράφουν τέτοιου τύπου δυσκολίες με λέξεις όπως: “το παιδί δεν μπορεί να πει κάποια γράμματα”, “δεν μιλάει καθαρά”, “δεν λέει το σίγμα”, “δεν λέει το ρω”, “μπερδεύει το θ με το φ”.
Στην πραγματικότητα, οι δυσκολίες αυτές μπορεί να αφορούν σε πολλά πράγματα, όπως:
-στοματοπροσωπικές δυσκολίες, λόγω κάποιας βλάβης των αρθρωτών (π.χ. βραχύς χαλινός, ορθοδοντικές δυσκολίες, σχιστία υπερώας ή χειλέων, προπέτεια γλώσσας κ.ά.)
-’στοματοκινητικές’ δυσκολίες που εμποδίζουν την οργάνωση και εκτέλεση των απαραίτητων κινήσεων για την παραγωγή ήχων με τους αρθρωτές μας (δυσπραξία)
-δυσκολίες στην αντίληψη των ήχων και/ή στη φωνολογική αναπαράσταση των ήχων της ομιλίας (π.χ. λόγω κώφωσης ή βαρυκοΐας)
-δυσκολίες στην αντίληψη και την παραγωγή π.χ. των φωνοτακτικών κανόνων που διέπουν το σχήμα μιας συλλαβής, τη δομή, τον τονισμό και την προσωδία της ομιλίας.
-ανωριμότητα ή καθυστέρηση στην ανάπτυξη της ομιλίας ενός παιδιού
Κοινό αποτέλεσμα όλων αυτών των πιθανών δυσκολιών είναι μια συχνά δυσκατάληπτη, όχι καθαρή ομιλία. Οι πιο συχνές αρθρωτικές και φωνολογικές διαταραχές είναι αυτές συναντάμε σε -κατά τα άλλα τυπικά αναπτυσσόμενα- παιδιά με ‘ανώριμο’ φωνολογικό σύστημα. Υπάρχουν όμως και συγκεκριμένα φωνολογικά ή αρθρωτικά ‘λάθη’ που εντοπίζουμε συχνά και σε ενήλικες, π.χ. να μετατρέπουν το ρω σε γω (ένα-δύο-τγία), το θήτα σε φι (φάλασσα αντί θάλασσα) ή το δέλτα σε βήτα (βέντρο αντί δέντρο). Αντίθετα, δεν είναι συχνό φαινόμενο ένας ενήλικας να μετατρέπει το κάπα σε ταύ (τότα αντί κότα) ή το αντίστροφο (αυκοκίνηκο αντί για αυτοκίνητο), ενώ αυτή είναι μια συχνή μετατροπή (ή αλλιώς φωνολογική διεργασία) για ένα δίχρονο-τρίχρονο παιδάκι.
Διάγνωση και θεραπεία
Η διάγνωση των αρθρωτικών-φωνολογικών δυσκολιών γίνεται από τον Λογοθεραπευτή με μια σειρά από δοκιμασίες, σταθμισμένες και μη. Ο ειδικός θα καταγράψει και θα αναλύσει ένα δείγμα ομιλίας και θα το συγκρίνει με τους αναπτυξιακούς πίνακες που μας δείχνουν την τυπική εξέλιξη της ομιλίας για ένα παιδί της συγκεκριμένης ηλικίας. Βάσει αυτών, θα εντοπίσει ποιοι ήχοι παρουσιάζουν καθυστέρηση και θα προτείνει πλάνο παρέμβασης. Μπορεί επίσης να σημειώσει τους φωνολογικούς κανόνες που διέπουν το φωνολογικό σύστημα του παιδιού, προσπαθώντας να βρει τη λογική πίσω από τα εμφανή λάθη, που άλλοτε μπορεί να είναι συστηματικά κι άλλοτε όχι. (Δείτε λίγο παρακάτω ακριβώς πώς γίνεται η αξιολόγηση στο Λογοδίκτυο.)
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι για κάθε ηλικία και κάθε διαταραχή υπάρχουν αποτελεσματικοί τρόποι αντιμετώπισης. Στο Λογοδίκτυο έχουμε αναπτύξει εδώ και πολλά χρόνια το δικό μας εξαιρετικά αποτελεσματικό σύστημα, συγκεράζοντας τις καταλληλότερες μεθόδους παρέμβασης από την αμερικανική βιβλιογραφία. Με τη συμβολή της οικογένειας και το κατάλληλο κίνητρο από το παιδί ή τον ενήλικα θεραπευόμενο, η αποκατάσταση της πλειοψηφίας των αρθρωτικών και φωνολογικών διαταραχών είναι πλήρης και οριστική.
